Nesta ocasión para esta entrada contamos coa colaboración do profesor de Lingua galega e literatura Eloi Gestido de la Torre, que durante o curso 2018-2019 coordinou, xunto coas profesoras Cristina Méndez e Vanesa Peón, un interesantísimo proxecto no IES de Soutomaior como responsable do Equipo de Dinamización da Lingua galega.
Dende aquí queremos agradecerlle a súa colaboración e aproveitamos para felicitar a todo o equipo que formou parte desta experiencia premiada recentemente co premio Mil Primaveras, concedido pola Coordinadora de Traballadores/as de Normalización da Lingua (CTNL).
Falemos de ti e min: unha
experiencia de centro
Ao longo do curso escolar 2018/20219, no IES de
Soutomaior desenvolveuse o proxecto integrado de centro Falemos de ti e min: a cultura galega desde unha perspectiva
integradora. Foi unha iniciativa que
implicou o conxunto da comunidade educativa e tivo como obxectivo principal crear
dinámicas que permitisen intervir na dimensión humana do alumnado a partir de tres
eixos de contidos nucleares:
- -A lingua galega e as súas manifestacións culturais
- -A perspectiva de xénero (visibilidade da muller como
creadora e transmisora)
-A diversidade (sexual, funcional e cultural)
No proxecto participou a totalidade do alumnado que
integra o centro, case trescentos alumnas e alumnos, e tamén máis da metade do
claustro de profesorado, é dicir, dezasete profesoras e profesores de once
áreas e departamentos docentes do centro. Iniciouse no mes de setembro e desenvolveuse durante todo o curso. Os
resultados mostráronse no mes de maio durante o que se denominou Semana das Letras Galegas.
O tratamento que se adoptou foi transversal para todos os
cursos e para moitas das materias curriculares. Empregouse unha metodoloxía de
traballo por proxectos cun enfoque colaborativo que fomentou a inclusión do
alumnado con necesidades especiais de apoio educativo. Cada curso desenvolveu un proxecto distinto e ben definido, como
detallaremos a continuación, que obtivo múltiples produtos finais en
formatos diversos (TIC, audiovisual, música, exposicións, xogos, actuacións, etc.). O traballo estruturouse en fases concretas (planificación, procura
información, tarefas, produto final) e potenciouse o traballo en equipo, o
desenvolvemento de competencias, a creatividade e as habilidades ALFIN.
Actividades
Todas as actividades aparecen descritas na web do
proxecto e no seu blog:
Para o cumprimento dos
obxectivos, cada nivel educativo traballou ao redor de distintos campos
temáticos:
-
Herbas: lendas e tradicións (1º
ESO). Estudo das lendas e tradicións populares que xiran ao redor das herbas e
as súas propiedades, e no papel protagonista que a muller desenvolveu como
coñecedora e transmisora do patrimonio inmaterial. Produtos finais: exposición
de herbarios, fichas botánicas e etnográficas.
Descrición e imaxes: https://iproxecto.wixsite.com/falemos/blog/categories/herbas-lendas-e-tradicions
-
Literatura e música (2º ESO). O
alumnado investigou sobre as principais tendencias musicais actuais galegas
protagonizadas por mulleres, compuxo letras propias e reivindicativas a partir
de bases musicais existentes, e cantou e tocou as súas propias creacións.
Produtos finais: vídeo musical que recolle as creacións musicais e interpretacións
do alumnado; actuación no mes de maio (música, canto e coreografía).
Descrición e imaxes: https://iproxecto.wixsite.com/falemos/blog/categories/literatura-e-musica
-
Oficios Tradicionais (3º ESO). Investigación e
coñecemento dos oficios tradicionais da contorna levados a cabo por mulleres.
Inclúe o coñecemento sobre a literatura popular de tradición oral relacionada
cos oficios. Produtos finais: exposición infográfica sobre oficios tradicionais
e literatura popular; instalación artística sobre oficios tradicionais.
Descrición e imaxes: https://iproxecto.wixsite.com/falemos/blog/categories/oficios-tradicionais
-
Mulleres na Historia de Galicia
(4º ESO). Lectura crítica do escaso recoñecemento histórico sobre as mulleres
galegas no ámbito literario, musical, artístico e sociohistórico. Produtos
finais: infografías sobre pioneiras galegas ou mulleres relevantes en distintos
ámbitos; elaboración e posta en marcha dun xogo de investigación destinado a 1º
e 2º ESO; representación a través da expresión corporal de textos literarios de
autoría feminina ou temática relacionada coa diversidade; creación dunha obra
artística colectiva en homenaxe a Maruja Mallo.
Descrición e imaxes: https://iproxecto.wixsite.com/falemos/blog/categories/mulleres-na-historia-de-galicia
-
Xogos populares (4º ESO). Investigación,
deseño e fabricación de xogos populares, entendidos como configuradores da
riqueza inmaterial dun país e ferramenta para a inclusión. Produtos finais:
fabricación de xogos tradicionais; xornadas lúdicas cos xogos tradicionais
(diversión, inclusión e integración).
Descrición e imaxes: https://iproxecto.wixsite.com/falemos/blog/categories/xogos-populares
- Meigas,
lendas e inquisición (1º BACH). Realización dunha actividade de animación
cultural e traballo en equipo (rastrexo), baseada na historia de Vasquida
García, menciñeira do século XVI orixinaria da comarca e reprimida polo Santo
Oficio. O alumnado recreou unha historia baseada nos datos coñecidos sobre esta
muller e, a partir destes, analizou a vestimenta, a ambientación, os oficios e
as peculiaridades históricas da Galicia en que viviu. Produtos finais: xogo de
rol realizado por 1º BAC dirixido a alumnado de 3º e 4º ESO.
Descrición e imaxes: https://iproxecto.wixsite.com/falemos/blog/categories/vasquida-garcia
Integráronse outras actividades transversais para toda a comunidade
educativa:
-Club
de Lectura “Marcando a diferenza” dirixido a alumnado de 3º, 4º e 1º
Bacharelato, no que se traballa banda deseñada relacionada con temáticas
sociais (colectivo LGTB+, inmigración, risco de exclusión, diversidade
funcional).
-Celebración
do Día Internacional contra a Violencia de Xénero, Día de Rosalía e Día
Internacional da Muller.
-Asistencia
á comedia musical Elisa e Marcela con
coloquio final coas actrices no que se abordaron temas relacionados coa
actividade teatral e coa diversidade afectiva e sexual. Esta actividade foi
desenvolvida coa colaboración do Concello de Soutomaior e a Deputación de
Pontevedra.
-Entrevista
a Mercedes Peón, dirixida e realizada polo alumnado de 1º de BAC. Abordouse o
papel da muller na difusión da cultura galega, a diversidade afectiva e sexual,
e a música como ferramenta de inclusión.
-Semana
da Diversidade Afectiva e Sexual.
Conclusións:
Ao ser un proxecto piloto no centro, viuse sometido a un
proceso de observación e de avaliación mediante cuestionarios que deu
resultados moi positivos en todos os ámbitos e aspectos analizados.
Os obxectivos principais do
proxecto foron acadados cunha puntuación moi alta. De xeito unánime, pénsase
que as propostas foron idóneas para os obxectivos e contidos das materias, e
valórase como excelente a experiencia vivida na aula. Supuxo unha innovación
nos aspectos metodolóxicos e pedagóxicos das materias (introduciu cambios na
actividade docente, percibiuse aprendizaxe no alumnado en relación cos contidos
traballados, etc.). O alumnado con NEE viuse perfectamente integrado na
metodoloxía de traballo e mesmo conseguiu facerse protagonista de contextos non
esperados. Sirvan como exemplos a presentación das actuacións, que correu a
cargo de alumnado con dificultades de aprendizaxe, ou a actividade de xogos
populares, realizada por un grupo de alumnado NEE e unha alta porcentaxe de
alumnado desmotivado e baixo rendemento académico.
Por outra banda, rompéronse
moitos tabús ao redor de temáticas como o colectivo LGTB+. Dubidábase da
reacción das familias e de parte do alumnado ao explicitar contidos
relacionados coa diversidade afectiva e sexual, a pesar de que pensabamos que
era absolutamente necesario. A repercusión foi extraordinariamente positiva
tanto no centro como na contorna.
A visibilidade das actividades
conseguiu que as familias do alumnado se visen implicadas, así como tamén os
veciños da vila. As actividades que se realizaron no exterior do centro xeraron
moita expectación e incluso comentarios nas redes sociais arredor do positivo deste
tipo de traballos (falouse incluso da necesidade de ter os montes limpos para
que os rapaces e rapazas do centro puidesen levar a cabo estas actividades nun
futuro).
Malia as dificultades e
contratempos esperables, a experiencia de traballo por proxectos de carácter
interdisciplinario foi moi positiva tanto para o alumnado como para o
profesorado e a contorna, de xeito que se tratará de dar continuidade futura á
liña iniciada neste curso académico.
Recoñecementos:
Falemos de ti e min foi recoñecido expresamente
mediante carta pola Conselleira de Educación e Ordenación
Universitaria, Carmen Pomar Tojo, quen destaca a súa aposta polo traballo na
sensibilización contra a violencia de xénero e a prol da igualdade de dereitos
para a muller.
Falemos de ti e min recibiu o Premio Mil Primaveras na categoría de
"mellor proxecto novo" que concede a Coordinadora de Traballadores/as
de Normalización da Lingua (CTNL). O xurado do premio destaca que un
"proxecto integrado no proxecto educativo do centro, desenvolvido
durante todo o ano, dirixido á totalidade do alumnado, transversal e
implicando a todos os departamentos. Valorouse moi positivamente que a
promoción da lingua se asocie con outros valores e causas sociais xustas, como
a igualdade de xénero e a defensa da diversidade sexual, funcional e cultural.
Tamén se tivo en conta que o proxecto conta cun plan de avaliación con
criterios e indicadores ben definidos e que é un modelo de traballo
inspirador que pode ser empregado noutros centros educativos."